Kredens Smaku

Dieta Low- FODMAP

FODMAPS, czyli z ang Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols czyli „Fermentujące Oligo- Di- i Monosacharydy oraz Poliole”. Jest to grupa krótkołańcuchowych węglowodanów szybko fermentujących, słabo wchłanianych o wysokim ciśnieniu osmotycznym.

Do tej grupy zaliczamy cukry takie jak:
– fruktoza, głównie występująca w owocach, miodzie, niektórych słodyczach oraz syropie glukozowo- fruktozowym
– laktoza, czyli cukier mleczny, który w największej ilości występuje w twarogach, mascarpone, ricotcie, mleku skondensowanym, jogurtach, maślance, mleku, śmietanie
– fruktany, występujące np. w cebuli, pszenicy czy czosnku
– galaktooligosacharydy, czyli cukry występujące w nasionach roślin strączkowych: ciecierzycy, fasolach, soi, napoju sojowym
– poliole, czyli ksylitol, mannitol, maltitol czy sorbitol

Czym skutkuje spożycie FODMAP, szczególnie u osób z chorobami jelitowymi?

Osoby ze zdrowym przewodem pokarmowym najczęściej nie odczuwają większego dyskomfortu po spożyciu FODMAP. Gorsza sytuacja ma miejsce u osób z zespołem drażliwego jelita czy nieswoistymi zapaleniami jelit np. Zespołem Leśniowskiego- Crohna bądź wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Osoby te są szczególnie wrażliwe na spożywienie produktów bogatych w FODMAP. Związki te wpływająna zwiększone wchłanianie płynów do światła jelita wynikające z dużej aktywności osmotycznej FODMAP, co może doprowadzić do rozciągania jelit wywołując różne dolegliwości brzuszne, a także występowania biegunek. W jednym z projektów zbadano wpływ podania laktulozy dla pacjentów ze zdrowym przewodem pokarmowym oraz dla chorych na IBS. Jak wykazano, zawartość wody w jelicie cienkim znacząco wzrosła w przypadku pacjentów z rozpoznanym IBS, czemu towarzyszyły częstsze dolegliwości bólowe.

Dodatkowo szybka fermentacja jelitowa produktów z FODMAP powoduje produkcję nadmiernej ilości gazów w świetle jelit, co skutkuje występowaniem wzdęć czy też stanów bólowych.

W tabeli poniżej przedstawiono produkty spożywcze podzielone na grupy o niskiej i wysokiej zawartości FODMAP:

Grupy produktów spożywczych  Niska zawartość FODMAP  Wysoka zawartość FODMAP
Mleko i nabiał Ser żółty, mozzarella, sery pleśniowe: camembert, brie, mleko i nabiał bezlaktozowy, ser „Feta” Mleko krowie, jogurty naturalne i owocowe, twaróg, napój sojowy, mleko skondensowane, budyń i lody zawierające mleko, inne produkty z zawartością mleka również w proszku
Pieczywo i produkty zbożowe Owies i produkty z owsa: mąka owsiana, płatki owsiane
Mąka kukurydziana, makaron kukurydziany, płatki kukurydziane
Mąka ryżowa, makaron ryżowy, ryż, płatki ryżowe
Komosa ryżowa,
Pieczywo bez pszenicy, żyta, jęczmienna
Chleb orkiszowy na zakwasie
Pszenica i produkty z pszenicy: mąka pszenna, chleb z pszenicy, płatki śniadaniowe z pszenicy, makaron pszenny, otręby pszenne
Jęczmień i produkty z jęczmienia: kasza jęczmienna, pęczak, płatki jęczmienne, makaron z dodatkiem jęczmienia
Żyto i produkty z żyta: chleb żytni, mąka żytnia, makaron z dodatkiem mąki żytniej, płatki żytnie
Warzywa Cukinia, ziemniaki, sałata, pomidor, ogórek, marchew, fasolka szparagowa, papryka, bakłażan Buraki, grzyby, kapusta, cebula, czosnek kalafior, szparagi, karczoch, brukselka, por
Owoce banany, winogrona, maliny, truskawki, mandarynki, pomarańcze, grejpfruty, cytryny, kiwi Jabłka, wiśnie, mango, nektarynki, brzoskwinie, arbuz, gruszki, śliwki, sok jabłkowy, jabłka suszone, wiśnie suszone, mango suszone
Orzechy i pestki  Orzechy włoskie, pestki dyni, orzechy arachidowe, makadamia Orzechy pistacjowe, nerkowce
Inne produkty  Czekolada gorzka, syrop klonowy, cukier zwykły, cukier ryżowy Miód, syrop kukurydziany o dużej zawartości fruktozy, syrop glukozowo- fruktoz owy, słodziki np. sorbitol, ksylitom, mannitol, maltitol, wszelkie słodycze i wyroby cukiernicze z podanymi cukrami lub słodzikami

Tabela 1. Podział produktów spożywczych na grupę o niskiej i wysokiej zawartości FODMAP

Zasady diety Low- FODMAP
Dieta o niskiej zawartości FODMAP wprowadzana jest najczęściej w III etapach, czasem występuje też w II etapach:

 ETAP I: najczęściej trwający około 6-8 tygodni, jest to etap największych restrykcji FODMAP w diecie, z diety całkowicie eliminujemy wszystkie produkty high- FODMAP, czyli mleko, jogurty, twarożek, produkty zbożowe z zawartością pszenicy, żyta i jęczmienia, niewskazane rodzaje owoców i warzyw, nerkowce, pistacje, miód, słodziki typu ksylitol, sorbitol, maltitol

 ETAP II: trwa od 8 do 12 tygodni, polega na ponownym stopniowym wprowadzaniu produktów zawierającym FODMAP do codziennej diety, wprowadzenie nowego produktu do jadłospisu powinno odbywać się mniej więcej 1 produkt na 3-4 dni, pacjent powinien w tym czasie notować, czy po wprowadzonym produkcie pojawiają się dolegliwości bólowe, zapisywać swoje samopoczucie

 ETAP III: długoterminowy, spersonalizowany plan diety z zawartością FODMAP dostosowaną do danego pacjenta ustalany po próbach wprowadzenia produktów HIGH- FODMAP w II etapie diety, plan diety powinien być ułożony po szczegółowej analizy notatek pacjenta z II fazy diety, wprowadzenie na stałe dobrze tolerowanych produktów z FODMAP i znikoma ilość produktów źle tolerowanych lub ich całkowite wyeliminowanie; należy wspomnieć iż tolerancja na FODMAP u każdego z pacjentów jest indywidualna i zmienia się co jakiś czas, dlatego też warto spróbować wprowadzić do diety źle tolerowany produkt po upływie około 6 miesięcy.


Dieta Low- FODMAP jest w ostatnim czasie często analizowana w wielu badaniach naukowych, szczególnie jej wpływ leczeniu zespołu jelita drażliwego. Badanie przeprowadzone przez Staudacher i wsp. ilustruje, że u pacjentów z IBS stosujących dietę low-FODMAP w porównaniu z pacjentami stosującymi standardową dietę w IBS zaobserwowano znaczną poprawę stanu zdrowia. W grupie stosującej dietę Low- FODMAP zauważono zmniejszenie częstotliwości wzdęć, bólów brzucha oraz biegunek. Do podobnego wniosku doszli też badacze z grupy Zahedi i współpracowników. Przeprowadzili 6- tygodniowe badanie na 55- osobowej grupie pacjentów z IBS, którzy stosowali dietę Low- FODMAP. Po zakończeniu badania zauważono znaczącą poprawę w ustąpieniu objawów żołądkowo- jelitowych.

Maagaard i wsp. wykazali skuteczność diety low-FODMAP nie tylko w IBS, ale również w nieswoistych chorobach zapalnych jelit. Po 16 miesiącach 86% badanych zgłosiło częściowe lub całkowite zmniejszenie dolegliwości, w szczególności redukcję wzdęć i bólów brzucha. W najnowszej metaanalizie z lutego 2021 roku, która ukazała się w European Journal of Nutrition wykazano, że dieta o niskiej zawartości FODMAP zmniejsza objawy ze strony przewodu pokarmowego i poprawia jakość życia pacjentów z IBS w porównaniu z dietami kontrolnymi.


Podsumowując powyższe informację, dieta low- FODMAP w znaczącym stopniu pomaga w leczeniu IBS oraz innych chorób jelit. Należy jednak pamiętać, że jest to dieta restrykcyjna, ponieważ wyklucza wiele produktów z diety i należy dążyć do skomponowania odpowiednio zbilansowanej diety z eliminacja tylko tych produktów z FODMAP, które powodują objawy u danego pacjenta.

Piśmiennictwo:
1 Mróz M, Korek E.: Znaczenie i skuteczność diety low- FODMAP w leczu zespołu jelita drażliwego; PEDIATR MED RODZ Vol. 16 No. 4, p. 355–361
2. Pawlak K., Rudzik R., Lewiński M., Majcher S., Słuchanowska – Głąbowska S.: Dieta L- FODMAP w leczeni zespołu jelita drażliwego: BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – L, 2017, 2, str. 179 – 183
3. Altobelli, E.; Del Negro, V.; Angeletti, P.M.; Latella, G. Low-FODMAP Diet Improves Irritable Bowel Syndrome Symptoms: A Meta-Analysis. Nutrients 2017, 9, 940. https://doi.org/10.3390/nu9090940

 


26 stycznia 2023